نوع مواد شیمیایی، مایعات مختلف از نظر خورندگی یا میزان خلوص، خود تعیین می کنند که در چه ظروفی باید تهیه شده یا نگهداری شوند.
در اینجا ظروف آزمایشگاهی را از بابت نوع ترکیبات تشکیل دهنده، مزایا و محدودیت های کاربری در آزمایشگاه ها مورد بررسی قرار خواهیم داد.
پلاستیک ها
پلاستیک ها به وفور در آزمایشگاه ها دیده می شوند. ظروف پلاستیکی جهت جمع آوری، ذخیره سازی، تهیه و توزیع و حتی اندازگیری نمونه ها نیز استفاده می شوند. مهمترین محدودیت آن ها عدم کارایی جهت حرارت های بالا است.
متداول ترین انواع پلاستیک ها PFA، HDPE،LDPEو PP هستند.
PFA خصوصیات عالی دارد، قابلیت کاربری تا دمای 250 درجه را دارد و حتی جهت اسیدهای فلئوریدریک، کلریدریک و نیتریک نیز قابلل استفاده است. ظروف PFA در میکروویو هم استفاده می شوند.حتی اسیدسولفوریک و فسفریک را به شرط اینکه دمای آن ها بالاتر از 250 درجه نباشد در این ظرف می توان نگه داشت.
دقت شود که اسیدپرکلریدریک را نمی توان در هیچ ظرف پلاستیکی جابجا کرد.
HDPE/LDPE
اخیرا مطالعات زیادی در خصوص شسته شدن برخی عناصر و مواد شیمیایی تشکیل دهنده ظروف، در نمونه ها و ایجاد مزاحمت در آزمایشات و خصوصا آنالیز های کمی صورت پذیرفته است. در گروهی از این مطالعات پلیمرهای مختلف که در ساخت ظروف آزمایشگاهی قرار می گیرند مورد مقایسه قرار گرفته که نشان دهنده این است که LDPE با اینکه از ارزان ترین پلیمر هایی بوده که در ساخت اینگونه ظروف کاربرد دارد ، میزان شسته شدن و ورود مواد شیمیایی در کمترین اندازه است، این درحالی است که PP بیشترین میزان را از این بابت دارد.
بنابراین ظروف LDPE جهت ذخیره سازی طولانی مدت مورد استفاده قرار می گیرد و در مقابل ظروف PFA به دلیل مقاومت بالای آن به مواد شیمیایی و حرارت بالا جهت میکروویوو و هضم اسید کاربرد بیشتری خواهند داشت.
مطالعات سال های اخیر نشان داده که برخی از مواد اضافه شده به پلاستیک ها در هنگام تولید یا شکل گیری، قادر خواهند بود از ظروف به داخل نمونه ها وارد شده و در برخی واکنش های شیمیایی خصوصا آنزیمی تاثیر گذاشته و باعث تغییر در نتایج شوند. از مهمترین این مواد DiHEMDAو Oleomide هستند. حضور این مواد در ظروف پلی پروپلین یا پلی استیرن خصوصا نوک های سمپلر و میکروپلیت ها، منجر به آزاد شدن این مواد در نمونه ها شده که حتی در بسیاری از واکنش های تشخیصی مثل روش های Elisaو IPCR اختلال ایجاد می کنند. برخی از کمپانی های سازنده این ظروف مانند کمپانی BRAND به تازگی این مواد را از پلاستیک های تولیدی خود حذف کرده اند و با این روش تولید ظروف پلاستیکی با کاربرد فراوانی که در آزمایشگاه های صنایع مختلف دارد وارد فاز جدیدی شده و نگرش مصرف کننده های خود را در ارتباط با کاربری علمی ظروف به طور کلی تغییر داده است.
پلاتین
پلاتین اگرچه یک فلز گران بها است ولی به عنوان یک ماده بکار رفته در ظروف آزمایشگاهی، خصوصا آزمایشگاه های شیمی و متالوژی کاربرد فراوان دارد. دمای پلاتین به سرعت بالا رفته و سریع خنک می شود، بنابراین جهت اندازگیری درصد خاکستر بسیار عالی است. در مقابل اغلب محلول های اسیدی مقاوم بوده، ولی باید از تماس با اسید فسفریک غلیظ در دمای بالا و حرارت دادن به مدت طولانی در دمای بالای 1100 درجه درکوره جلوگیری کرد. ضمنا ظروف پلاتینی جهت حرارت دادن نمونه سایر فلزات خصوصا مس مناسب نیست. ظروف پلاتینی جهت نگهداری و حمل مایعات قلیایی و همچنین مایعات با عناصر کمیاب کاربرد فراوان دارد.
معمولا پلاتین در طبیعت با گروهی از فلزات مشابه شامل: Iridium، osmium،Rhodium، Palladiumو Ruthenium وجود دارد که خواص فیزیکی و شیمیایی شبیه به هم دارند. فلزات این گروه خصوصیت برجسته کاتالیتیک دارند. آن ها به شدت در مقابل کدر شدن و اکسید شدن مقاوم هستند به عنوان مثال در جواهر سازی کاربرد زیادی دارند. همچنین مقاومت بالایی به واکنش های شیمیایی و دمای بالا خواهند داشت.
یکی از ترکیبات مهم در ساخت ظروف ازمایشگاهی و همچنین قطعات مهم انواع دیسپنسر ها در تماس با مواد شیمیایی قرار می گیرند ترکیب نسبتی پلاتینیوم، ایریدیوم است و این ترکیب دانسیته بسیار بالایی داشته 21/5 g/cm3 و قطعات کوچک ان سطح بسیار کوچکی دارند، بنابراین این الودگی سطحی ان بسیار پایین است. ضمنا پلاتینیوم –ایریدیومبه راحتی شکل گرفته و سطح ان به راحتی قابل پردازش است. اضافه کردن 10 درصد ایریدیوم، سختی ان را به شدت افزایش و واکنش پذیری و همچنین الودگی ان را به همان صورت کاهش می دهد.
Tantalum
یکی دیگر از عناصری که اخیرا در بحث تولید ظروف ازمایشگاهی و تجهیزات حمل و توزیع مایعات کاربرد پیدا کرده فلز تانتالوم است. تانتالوم در حالت خاص نقره ای براق و نرم است. در دماهای زیر 150 درجه به واکنش های شیمیایی خیلی مقاوم است و همچنین مقاومت بالایی به خوردگی و ایجاد لایه اکسید در سطح ان دارد.
تانتالوم در چهار موقعیت کاربرد فراوان دارد. دماهای بالا مثل موتور هواپیما، وسایل برقی مثل خازن ها لوازم جراحی و ظروف حمل مواد شیمیایی خورنده.
DispensetteTA
کمپانی BRAND به تازگی دیسپنسری به منظور توزیع و حمل و انتقال مایعات و مواد شیمیایی با خلوص بسیار بالا به منظور به منظور انالیز کمی عناصر کمیاب و همچنین تهیه استاندارد ها تولید کرده است. محفظه کلیه مجاری این دیسپنسر که با مایعات در تماس خواهد بود از مواردی با درجه خلوص بسیار بالا مثل PFA، PTFE، Pt-lr یا تانتالوم ساخته شده، والوها و همچنین فنر های دیسپنسر TA از دو ترکیب اخر تشکیل شده که مقاومت سیستم را در برابر خوردگی همچنین اکسید شدن به میزان بالایی افزایش می دهد. از سوی دیگر استفاده از این نوع دیسپنسر با چنین خصوصیتی انالیز در محدوده PPB و حتی PPT را امکان پذیر می سازد.